AI-geletterdheid in de zorg

De zorg verandert. Niet alleen door personeelstekorten of veranderende wetgeving, maar ook door technologie die in hoog tempo onderdeel wordt van ons dagelijks werk. Kunstmatige intelligentie - kortweg AI - is daarin misschien wel de grootste verandering.

Steeds vaker zien we toepassingen die beloven om werkdruk te verlichten of de kwaliteit van zorg te verbeteren. Van automatische verslaglegging tot slimme sensoren die helpen bij nachtzorg. Toch roept de komst van AI ook vragen op: kunnen we erop vertrouwen? Hoe houden we grip? En wat betekent dit voor ons als professionals?

Sinds 2 februari 2025 verplicht de Europese AI-verordening (AI Act) overheidsorganisaties om te investeren in AI-geletterdheid: kennis en vaardigheden om verantwoord met AI om te gaan. Voor zorgaanbieders is dat nog geen harde verplichting, maar de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) is duidelijk: wie AI inzet, moet weten wat het doet en welke risico's eraan verbonden zijn

Meer dan techniek alleen

AI-geletterdheid gaat niet over leren programmeren. Het gaat over begrijpen, duiden en verantwoordelijk handelen. Weten hoe een AI-systeem werkt, maar ook begrijpen wat het níet kan. Zien waar technologie kan helpen, en waar menselijke nabijheid onmisbaar blijft.

Daarom omvat AI-geletterdheid meer dan alleen technische kennis. Het vraagt ook ethisch besef: mag ik deze data gebruiken? Sociaal inzicht: wat betekent dit voor mijn cliënt? En praktische vaardigheden: hoe beoordeel ik of een AI-advies klopt?

De AI-verordening noemt dit een 'toereikend niveau van AI-geletterdheid'. De IGJ vertaalt dat naar de zorgpraktijk: medewerkers moeten voldoende kennis hebben over de risico's en beperkingen van AI-toepassingen. Alleen dan kan de technologie veilig en verantwoord worden ingezet.

Voorzichtig vooruit

De IGJ ziet de opkomst van generatieve AI - denk aan tekst- of spraaksystemen zoals ChatGPT - als veelbelovend, maar ook riskant. Veel van deze toepassingen zijn nog jong, en hun invloed op de kwaliteit van zorg is nog niet goed te overzien.

Daarom roept de inspectie zorgaanbieders op tot extra waakzaamheid. Bij aanschaf, bij invoering en tijdens gebruik. Niet om innovatie tegen te houden, maar om te zorgen dat nieuwe technologie dienstbaar blijft aan de mens.

Zorgaanbieders dragen hierin zelf de verantwoordelijkheid. Zij moeten kunnen aantonen dat medewerkers goed zijn voorbereid, dat risico's zijn ingeschat en dat het systeem past binnen de kaders van veilige zorg.

Leren in de praktijk

Gelukkig hoeven we het niet allemaal zelf uit te vinden. Er zijn inmiddels veel gratis materialen en trainingen die helpen om AI begrijpelijk en toegankelijk te maken.

Een paar inspirerende voorbeelden:

• De Nationale AI-cursus – een laagdrempelige introductie in de wereld van AI, geschikt voor iedereen.
• De Nationale AI voor de zorg-cursus - Deze cursus richt zich specifiek op AI in de zorg en biedt de zorgverleners meer inzicht in wat AI kan betekenen in hun dagelijks werk.
• De Nationale AI en Ethiek-cursus – over de morele kanten van AI: wat mag, wat kan en wat wil je?

Ook binnen regionale samenwerkingen zoals DigiSaam werken zorginstellingen aan kennisdeling. Door samen te leren en te experimenteren, bouwen we aan een toekomst waarin technologie de zorg ondersteunt en de mens centraal staat.

Wij zijn DigiSaam

En niet voor niets staat het thema kunstmatige intelligentie dit jaar voor de tweede keer op rij centraal op ons symposium. Want door samen te ontdekken wat werkt, maken we de zorg slimmer, menselijker en toekomstbestendig.

Bron: IGJ, 2025 | Digitale overheid, 2025